NASA’nın Keşfi: Perseverance, Mars Kayalarında Antik Yaşamın İşaretlerini Buldu

NASA’nın Perseverance keşif aracı, milyarlarca yıl önce bir gölün tabanında tortulardan oluşmuş kızıl kayadan aldığı örnekte, Mars’ta eski mikrobiyal yaşama dair olası işaretler tespit etti fakat bilim insanları, örnekte görülen minerallerin biyolojik olmayan kimyasal süreçlerle de oluşabileceğini belirterek temkinli davrandı.

Jezero Krateri’nde yapılan bu keşif, şimdiye kadar Dünya’nın komşu gezegeninde yaşam ihtimaline dair elde edilen en güçlü kanıtlardan biri olarak değerlendiriliyor.

Stony Brook Üniversitesi’nden Perseverance ekibinde görevli bilim insanı Joel Hurowitz, Nature dergisinde yayımlanan araştırmanın başyazarı olarak, kraterin suyla dolu olduğuna inanılan döneme tarihlenen kayalarda bir “potansiyel biyoişaret” tespit edildiğini açıkladı. Bu dönem, 3,2 ila 3,8 milyar yıl öncesine uzanıyor.

NASA Vekil Yöneticisi Sean Duffy, düzenlenen basın toplantısında “Verileri bir yıl boyunca inceledik ve başka bir açıklama bulamadık. Dolayısıyla bu, Mars’ta şimdiye kadar bulduğumuz en net yaşam belirtisi olabilir — ki bu inanılmaz derecede heyecan verici.” diyerek heyecanını ve keşfin büyüklüğünü ifade etti.

NASA ayrıca kayanın görüntüsünü yayımladı. Çok ince taneli, pas kırmızısı renkteki çamurtaşı üzerinde leopar beneklerini andıran halkalar ve haşhaş tohumlarını andıran koyu izler görülüyor. Araştırmacılara göre bu izler, kayanın oluşum sürecinde mikropların dahil olduğu kimyasal tepkimeler sonucu meydana gelmiş olabilir.

Bilimsel tanıma göre potansiyel biyoişaret, biyolojik kökenli olabilecek ancak kesin olarak yaşamın varlığı ya da yokluğu hakkında sonuca varmak için daha fazla veriye ihtiyaç duyulan madde veya yapılardır.

NASA Bilim Misyonu Direktörlüğü’nde görevli Nicky Fox, bilim insanlarının canlı bir organizma keşfini duyurmadığını özellikle vurguladı: “Bu yaşamın kendisi değil.”

2021’den bu yana Perseverance, Mars’ın kuzey yarımküresinde bulunan Jezero Krateri’ni keşfediyor. Bir zamanlar suyla dolu olan bu bölgede, eski bir göl havzası yer alıyordu. Bilim insanları, nehir kanallarının krater duvarını aşarak gölü oluşturduğunu düşünüyor.

Araç, yerleşik cihazlarıyla kayaları ve regolit adı verilen gevşek yüzey malzemelerini analiz ediyor, ardından örnekleri topluyor ve tüplere mühürleyerek üzerinde taşıyor.

Sapphire Canyon adı verilen örnek, Temmuz 2024’te Bright Angel kaya oluşumundaki Cheyava Falls adlı kayadan alındı. Neretva Vallis’in kenarındaki bu kayalık çıkıntılar, yaklaşık 400 metre genişliğinde eski bir nehir vadisinin uzantısını oluşturuyor.

Belirleyici Mineraller

Hurowitz’in aktardığına göre iki mineral tespit edildi: demir ve fosfor içeren vivanit ile demir ve kükürt içeren grejgit. Söz konusu minerallerin, Bright Angel formasyonundaki çamurun organik maddelerle kimyasal tepkimeye girmesi sonucu oluştuğu düşünülüyor.

“Tepkimeler, çamurun göl tabanına çökelmesinden hemen sonra gerçekleşmiş görünüyor. Dünya’da organik madde ve kimyasal bileşiklerin çamurda birleşerek vivanit ve grejgit gibi mineraller oluşturduğu bu tip tepkimeler genellikle mikropların faaliyetleriyle ortaya çıkıyor.” diyen Hurowitz, sözlerini şöyle sürdürdü: “Mikroplar bu ortamlarda organik maddeyi tüketiyor ve metabolizmalarının yan ürünü olarak bu yeni mineralleri üretiyor.”

Aracın cihazları ayrıca kayanın, organik karbon, kükürt, fosfor ve oksitlenmiş formda demir (pas) bakımından zengin olduğunu ortaya çıkardı. Bahsi geçen kimyasal bileşenlerin birleşimi, mikrobiyal metabolizmalar için enerji kaynağı sağlayabilecek bir ortam sunuyordu fakat Hurowitz temkinli yaklaşılması gerektiğini belirtti: “Bunun potansiyel bir biyoişaretten fazlası olduğunu iddia edemememizin nedeni, benzer tepkimelere biyoloji olmadan da yol açabilecek kimyasal süreçler bulunması. Yalnızca aracın verileriyle bu süreçleri tamamen dışlayamayız.”

Mars geçmişte bugünkü kadar yaşama elverişsiz değildi ve yüzeyinde sıvı su bulunuyordu. Perseverance tarafından toplanıp analiz edilen örnek, araştırmacıların üzerinde çalışabileceği yeni bir potansiyel biyoişaret türü sunuyor. Hurowitz konuyla ilgili “Bu özelliklerin gerçekten yaşam tarafından mı yoksa yaşamı taklit eden doğal süreçler tarafından mı üretildiğini anlamak için laboratuvar deneyleri ve saha çalışmalarıyla ilerleme kaydedebiliriz ancak nihai testler yalnızca Sapphire Canyon örneği Dünya’ya getirildiğinde yapılabilecek.” ifadelerini ekledi.

ABD Başkanı Donald Trump’ın mevcut bütçe önerisi, NASA’nın yürüttüğü Mars Örnek Getirme görevini iptal etmeyi içeriyor. Duffy konuyla ilgili olarak şunları söyledi: “Bütçelerimize bakacağız, zamanlamamıza bakacağız, parayı daha iyi nasıl harcayabiliriz ve örnekleri daha hızlı nasıl geri getirebiliriz ya da Mars’a daha fazla analiz için hangi teknolojiyi gönderebiliriz, bunları değerlendireceğiz.”

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://www.reuters.com/science/nasa-rover-finds-potential-sign-ancient-life-martian-rocks-2025-09-10/