İngiltere Sentetik İnsan DNA’sı Üretmeye Hazırlanıyor

İngiltere’de bilim insanları, türünün ilk örneği olan sentetik insan DNA’sını üretmeye hazırlanıyor.

26 Haziran’da, dünyanın en büyük tıbbi hayır kurumu olan Wellcome Trust, Sentetik İnsan Genomu Projesi (SynHG) için ilk etapta 10 milyon sterlinlik bir kaynak ayırdığını açıkladı.

İnsan genomunun sentetik olarak yazılması ya da yaşamın sıfırdan üretilmesi fikri uzun süredir tabu olarak görülüyordu.

Peki bu tartışmalara neden oluyor? Bazı çevreler, söz konusu araştırmaların “tasarım bebekler” gibi etik açıdan sorunlu uygulamalara yol açabileceğinden ya da gelecekteki nesiller üzerinde öngörülemeyen, hatta olumsuz etkiler yaratabileceğinden endişe ediyor. Öte yandan, proje çeşitli hastalıklar hakkında yeni bilgiler edinilmesini ve tedavi olanaklarının geliştirilmesini sağlayabilir.

Generative Biology Institute’te görev yapan ve projeyi yöneten Profesör Jason Chin konunun önemiyle ilgili açıklamalarda bulundu: “İnsan hücrelerinin genomları dahil büyük genomların sentezlenebilmesi, genom biyolojisine dair anlayışımızı dönüştürebilir ve biyoteknoloji ile tıbbın sınırlarını derinden değiştirebilir.”

Tamamlanması Yıllar Alacak

DNA, tüm genetik bilgileri taşıyan ve kim olduğumuzu belirleyen moleküldür.

2003 yılında İnsan Genomu Projesi ile insan DNA’sının haritalanmasından bu yana, bilim insanları yalnızca genetik kodu okumakla kalmayıp, aynı zamanda “yazma” hayali de kuruyordu.

SynHG Projesi’nin temel amacı, araştırmacıların insan genomlarını sentezleyebilmesi için ihtiyaç duyacağı araçları, teknolojileri ve yöntemleri geliştirmek. Wellcome Keşif Araştırmaları Direktörü Michael Dunn konuyla ilgili “İnsan genomunu sentezlemek için gerekli araç ve yöntemleri geliştirerek, şu anda öngöremediğimiz sağlık ve hastalıkla ilgili soruları yanıtlayacağız; bu da yaşam ve esenlik anlayışımızı dönüştürecek.” ifadelerini kullandı.

Gen düzenleme ile karşılaştırıldığında genom sentezi çok daha kapsamlı bir işlem. Gen düzenleme küçük değişiklikleri kapsarken, genom sentezi sıfırdan büyük genetik yapılar — örneğin tam bir insan kromozomu — oluşturmayı hedefler. Bu nedenle, tam sentetik bir insan genomunun tamamlanması onlarca yıl sürebilir. İlk büyük hedef ise önümüzdeki beş ila on yıl içinde tam bir sentetik insan kromozomu oluşturmak.

Profesör Chin’in ekibi kısa süre önce yaklaşık 4,5 milyon baz çiftine sahip E. coli bakterisinin tüm genomunu sentezlemeyi başardı. Ancak insan genomu 3 milyardan fazla baz çifti içerdiğinden, çok daha karmaşık bir yapıya sahip.

Etik Sorunlar

Eleştirmenler, bu güçlü teknolojinin yanlış ellere geçmesi halinde doğabilecek risklere dikkat çekiyor: BBC, teknolojinin biyolojik silahlar, genetik olarak değiştirilmiş insanlar ya da insan DNA’sı taşıyan yeni canlı türleri üretmek için kötüye kullanılabileceğini bildirdi. Temel endişe, bu tür kötü niyetli uygulamaları engelleyecek mevcut bir mekanizmanın olmaması.

SynHG projesi, çığır açıcı gelişmenin etik ve toplumsal sorunları da beraberinde getirdiğinin farkında.

Wellcome Trust, girişimin akademik kurumlar, sivil toplum kuruluşları, sanayi ve politika yapıcılarla küresel iş birlikleri içinde yürütüleceğini ve araştırmanın etik, yasal ve sosyal sonuçlarının ayrıntılı biçimde değerlendirileceğini belirtiyor.

Proje, Care-full Synthesis adlı sosyal bilim programı kapsamında değerlendirilecek.

Kent Üniversitesi Küresel Bilim ve Bilgi Adaleti Merkezi’nden Profesör Joy Zhang, “Care-full Synthesis ile Avrupa, Asya-Pasifik, Afrika ve Amerika kıtalarında yürütülecek ampirik çalışmalarla, küresel çağda hesap verebilir bilimsel ve yenilikçi uygulamalar için yeni bir paradigma oluşturmayı amaçlıyoruz.” dedi. Sözlerini şu ifadelerle tamamladı: “Teknik imkanların sentezlenmesi ile farklı sosyo-etik bakış açılarını dikkatle bir araya getiren bir yaklaşım oluşturmak istiyoruz.”

‍

‍

‍

Kaynak: https://interestingengineering.com/science/uk-worlds-first-artificial-human-dna-project