Büyük Patlama'dan Bu Yana Gözlemlenen En Güçlü Kozmik Patlama Astronomları Bile Şaşkına Çevirdi

Süpernovaların gücünü ya da gama ışını patlamalarının serbest bıraktığı akıl almaz enerji miktarlarını duymuş olabilirsiniz. Ancak astronomlar, tüm bunların ötesine geçen bir kozmik patlama türü keşfetti. Bu olaylara "aşırı nükleer geçici olaylar" (extreme nuclear transients – ENT) adı veriliyor ve bunlar zamanın başlangıcından bu yana gözlemlenen en güçlü patlamalar olarak tanımlanıyor.

ENT'leri ortaya çıkaran olay, adeta bir kozmik felaket niteliğinde: Güneş’ten en az üç kat daha büyük bir yıldızın, süper kütleli bir kara delik tarafından yok edilmesi.

Hawai‘i Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’nden (IfA) araştırmacı ve Science Advances dergisinde yayımlanan yeni çalışmanın baş yazarı olan Jason Hinkle, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi: "On yılı aşkın süredir yıldızların parçalanmasını içeren gelgit bozulma olaylarını gözlemliyoruz, ancak bu ENT’ler tamamen farklı bir doğaya sahip; genellikle gördüğümüzden neredeyse on kat daha parlak olabiliyorlar.” diyerek ekledi: "ENT’ler yalnızca tipik gelgit bozulma olaylarından çok daha parlak olmakla kalmıyor, aynı zamanda yıllarca parlak kalıyorlar. Bu da onları, bilinen en parlak süpernova patlamalarının bile ötesine taşıyor."

İlk ipuçları, Hinkle ve ekibinin Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia misyonuna ait kamuya açık verileri incelemesi sırasında ortaya çıktı. İki milyardan fazla yıldızı içeren bu üç boyutlu haritada araştırmacılar, 2016 ve 2018 yıllarında kaydedilmiş ve açıklanamayan şekilde yıllarca süren ışık parlamaları tespit etti. Karşılaştırma yapmak gerekirse, çoğu kozmik patlama yalnızca birkaç hafta boyunca ışık saçıyor.

Hinkle, "Uzak galaksilerin merkezlerinden gelen bu düzgün, uzun ömürlü parlamaları gördüğümde olağan dışı bir şeye baktığımızı anladım." dedi.

Benzer bir gözlem, 2023 yılında Kaliforniya’daki Zwicky Geçici Tesisinde çalışan başka bir gökbilimci ekip tarafından da bildirilmişti. Hinkle, bu bulgular üzerine Keck Gözlemevi de dahil olmak üzere başka teleskoplarla ek gözlemler yaptı ve olayları birleştirmeyi başardı.

Bugüne kadar gözlemlenen en güçlü ENT, Gaia18cdj takma adıyla anılıyor ve şimdiye kadar tespit edilen en güçlü süpernovadan 25 kat daha fazla enerji saldı. Yalnızca bir yıl içinde, Güneş’in milyarlarca yıl boyunca üreteceği toplam enerjinin yüz katı kadar enerji yaydı. Karşılaştırıldığında, tipik bir süpernova yalnızca Güneş’in bir ömürlük enerjisini üretir.

Bu denli muazzam bir patlama için yıldızın yavaş ve acılı bir ölüm geçirmesi gerekiyor. ENT'leri, bir yıldızın kara deliğe düştüğü tipik gelgit bozulma olaylarından ayıran özellik de bu. ENT sırasında yıldızın kalıntılarından oluşan bir disk oluşur ve bu disk yıllar boyunca parlamaya devam eder.

Bu tür olaylar, süper kütleli kara deliklerin nasıl bu kadar büyük kütlelere ulaştığını anlamamıza yardımcı olabilir. Astronomları uzun süredir meşgul eden bu gizem, evrenin erken dönemlerinde galaksilerde meydana gelen çalkantılı süreçlerin izlerini de taşıyabilir.

IfA’da doçent olan makale ortak yazarı Benjamin Shappee şöyle konuştu: "Bu uzun ömürlü parlamaları gözlemleyerek, evrenin mevcut yaşının yarısı olduğu dönemde kara delik büyümesi hakkında bilgi ediniyoruz. O dönem galaksiler çok daha aktifti – yıldızlar oluşturuluyor ve süper kütleli kara delikler günümüze göre on kat daha yoğun şekilde besleniyordu."

Jason Hinkle ise ENT’lerin kozmik önemine dikkat çekti: "ENT’ler sadece büyük bir yıldızın dramatik sonunu işaret etmiyor. Aynı zamanda evrendeki en büyük kara deliklerin büyümesini sağlayan süreçleri de aydınlatıyor."

‍

‍

‍

‍

Kaynak:https://futurism.com/astronomers-largest-explosion-big-bang