Ukrayna’nın Geniş Çaplı İHA Saldırısı Açık Kaynak Yazılımla Gerçekleştirildi

Pazar günü öğleden sonra gerçekleşen ve Rusya'nın stratejik uzun menzilli bombardıman uçaklarının üçte birini imha eden saldırıda, hobi amaçlı kullanılan insansız hava araçlarını kontrol eden açık kaynaklı bir yazılım kullanıldı. Operasyon, savaşın en iddialı ve teknik açıdan koordine edilmiş saldırılarından biri olarak değerlendiriliyor.

Gündüz saatlerinde Belaya, Olenya ve Ivanovo’daki hava üslerinde patlamalar meydana geldi. Bu üsler Ukrayna’dan yüzlerce kilometre uzaklıkta yer alıyor. Ukrayna Güvenlik Servisi’nin (SBU) “Örümcek Ağı Operasyonu” olarak adlandırdığı saldırının yaklaşık bir yıllık hazırlık süreci sonunda gerçekleştirildiği belirtildi. Saldırıda kullanılan yazılım, neredeyse 20 yıllık bir açık kaynak otomatik pilot sistemi olan ArduPilot oldu.

ArduPilot’un kurucuları saldırıya duydukları şaşkınlığı sosyal medyada dile getirdi. Chris Anderson, LinkedIn'de saldırıya ait görüntülerin altına “18 yıl önce bodrum katımda başlattığım şey bu. Delilik.” yorumunu yaptı. X’te yaptığı paylaşımda ortak geliştiriciler Jordi Muñoz ve Jason Short’u etiketleyen Anderson’a Short şu yanıtı verdi: “Böyle bir sonuca ulaşılacağını asla tahmin etmezdim. Ben sadece uçan robotlar yapmak istemiştim.” Ardından şu ifadeyi ekledi: “ArduPilot tarafından kontrol edilen İHA’lar, Rusya’nın stratejik bombardıman uçaklarının yarısını yok etti.”

ArduPilot, ismini ilk tasarlandığı Arduino donanım sistemlerinden alıyor. 2007 yılında Chris Anderson’un DIYdrones.com adlı internet sitesini kurması ve bir Lego Mindstorms setiyle oluşturduğu İHA otomatik pilot sistemini paylaşmasıyla ortaya çıktı. (Anderson aynı zamanda WIRED dergisinin eski genel yayın yönetmeniydi.)

DIYdrones sitesi zamanla insansız hava aracı meraklılarının bir araya geldiği bir platform haline geldi. Anderson’un Lego İHA’sının uçuşundan iki yıl sonra, Jordi Muñoz adlı bir İHA pilotu, ArduPilot kullanarak otomatik pilotla uçan küçük bir helikopterle otonom araç yarışmasını kazandı. Muñoz ve Anderson birlikte 3DR adlı erken dönem tüketici dron şirketini kurdu ve ArduPilot yazılımının ilk sürümlerini 2009’da yayınladı.

Yıllar içinde ArduPilot, Muñoz, Anderson, Jaron Short ve dünya genelindeki amatör ve profesyonel pilotlar tarafından geliştirildi. Açık kaynaklı bir yazılım olarak ücretsiz dağıtılan ArduPilot, farklı amaçlara uyarlanabiliyor. Son saldırıda, yazılım dünyanın en karmaşık küçük dron saldırılarından birine olanak sağladı.

Projenin resmi web sitesinde şu ifadeler yer alıyor: “ArduPilot, çok rotorlu hava araçları, geleneksel helikopterler, sabit kanatlı uçaklar, botlar, denizaltılar, kara araçları ve daha fazlasını destekleyen güvenilir, çok yönlü ve açık kaynaklı bir otomatik pilot sistemidir.” Geliştiriciler platformu, “ArduPilot, barışçıl amaçlarla güvenilir, otonom, insansız araç sistemlerinin oluşturulmasını ve kullanılmasını mümkün kılar.” sözleriyle tanımlıyor. Kullanım örnekleri arasında arama kurtarma, su altı robotları, 3B haritalama, birinci şahıs görüşlü uçuş sistemleri ve otonom çim biçme makineleri ile traktörler bulunuyor. Ancak web sitesinde, yazılımın Ukrayna tarafından askeri amaçlarla kullanıldığına dair bir bilgi yer almıyor. 2023 yılına ait analizler, ArduPilot’un hem Ukrayna hem de Rusya'da oldukça popüler olduğunu gösteriyor.

Yazılım, GPS bağlantılı bir harita üzerinden İHA'nın bulunduğu alanı görüntüleyebiliyor ve kalkış, uçuş, iniş gibi görevleri yerine getirebiliyor. ArduFlight arayüzü sayesinde kullanıcılar, İHA'ya takip etmesi gereken bir dizi rota noktası tanımlayabiliyor. Rusya'nın GPS sinyallerini karıştırması ve kendi GLONASS sistemini kullanması nedeniyle otomatik pilot kullanımı kısıtlanmış olsa da, ArduPilot’un yardımcı özellikleri bu gibi durumlarda fayda sağlıyor. Örneğin, sinyal kaybolduğunda devreye giren güvenlik modları veya pilot başka bir iş yaparken İHA'nın havada sabit kalmasını sağlayan loiter (bekleme) modu gibi özellikler bu yazılımın sundukları arasında.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’ye göre saldırının hazırlığı 18 ay sürdü. Zelenski X’te yaptığı paylaşımda “Toplamda 117 drone kullanıldı ve her birine karşılık gelen sayıda operatör görev aldı. Stratejik seyir füzesi taşıyıcısı uçakların %34’ü vuruldu. Operasyon üç farklı saat dilimindeki Rus bölgelerinde eş zamanlı yürütüldü. Yardımcı olan personel Rus topraklarından çıkarıldı ve güvenli bölgeye ulaştı” ifadelerini kullandı.

Saldırının ardından SBU saldırının detaylarını kamuoyuyla paylaştı. Açıklamaya göre, son 18 ay içinde Ukrayna’ya giren tırlar ve konteynerler aracılığıyla ülkeye İHA’larla dolu kamyonlar ve sahte çatılı barakalar sokuldu. Operasyon başladığında, çatılar açıldı ve İHA’lar havalanarak saldırıya geçti. Sosyal medyada paylaşılan çok sayıda video, uçuşların ArduPilot yazılımıyla yapıldığını ortaya koydu.

Ukrayna’nın Rusya’ya yönelik bu saldırısı, savaşta küçük quadcopter dronların etkisini net biçimde gösterdi. Aslında “Örümcek Ağı Operasyonu”, yıllardır tüketici tipi İHA’ları kullanarak savaşan bir ordu tarafından yürütüldü. Her iki taraf da milyonlarca dolarlık savunma sistemlerini, düşük maliyetli dronlarla etkisiz hale getirme becerisine sahip olduğunu defalarca kanıtladı. Ukrayna ise bu bilgi birikimini, Rusya’nın stratejik askeri altyapısına karşı son derece karmaşık ve geniş ölçekli bir saldırıya dönüştürmeyi başardı.

ArduPilot’un geliştiricilerinden biri, /r/ArduPilot topluluğunda şunları yazdı: “ArduPilot projesi bu tür kullanımlardan haberdar. Bu ilk değil, muhtemelen son da olmayacak. Tutumumuzu tartışmayacağız. Bizim amacımız, araçlarınızı güvenli biçimde hareket ettirebilmeniz için en iyi araçları sunmak. Misyonumuz bu. Diğer tüm etik meseleler için karar merci Birleşmiş Milletler ya da ilgili organizasyonlardır.”

Aynı geliştirici, ArduPilot’un davranış kurallarına da bağlantı verdi. Söz konusu metinde geliştiricilerin şu sözü yer alıyor: “ArduPilot kullanan sistemlerin silah haline getirilmesini bilinçli biçimde desteklememeye veya kolaylaştırmamaya çalışacağız.” Ancak ArduPilot satılan bir ürün değil; açık kaynaklı bir yazılım. Herkes indirip değiştirebiliyor ve kendi amaçları doğrultusunda kullanabiliyor. Ukraynalı drone pilotları da bunu etkin şekilde kullananlar arasında.

Son yıllarda Rus ordusunu hedef alan büyük altı motorlu ve dört pervaneli dronlar, “Baba Yaga” olarak adlandırılıyor. Rus askerleri tarafından ele geçirilen bu dronlardan bazıları Starlink terminalleriyle çalışıyordu. Şubat ayında Telegram’da yayınlanan bir Rus raporuna göre, ele geçirilen Baba Yaga tipi bir dronda da ArduPilot izleri bulundu.

Ancak pazar günkü saldırıda kullanılan İHA’lar Baba Yaga’lardan çok daha küçüktü ve Starlink sistemleriyle çalışmıyordu. Telegram’da paylaşım yapan Rus askeri blogcularına göre, dronlar Ukraynalı operatörlerle Rus mobil ağları üzerinden iletişim kuruyordu ve içinde Raspberry Pi benzeri bir devre kartına bağlı modemler vardı.

ArduPilot’un tercih edilmesinin nedenlerinden biri de gecikme (latency) ile baş edebilme yeteneği olabilir. Rusya içinde görev yapan bir quadcopterin, Ukrayna’daki bir operatöre sinyal göndermesi yüksek gecikmeye yol açabiliyor. ArduPilot, zayıf bağlantı koşullarında dahi görevini yerine getirecek şekilde tasarlandı; örneğin, bekleme moduna geçebiliyor veya sinyal kaybında havada sabit kalabiliyor.

Açık kaynak yazılımla gerçekleştirilen bu tür saldırılar, Rusya-Ukrayna savaşındaki asimetrik yapıyı da gözler önüne seriyor. Maliyetleri düşük, tamamen ücretsiz yazılımla çalışan küçük dronlar, milyonlarca dolar değerindeki tankları ve bombardıman uçaklarını imha edebiliyor.

Ukrayna’nın bu başarısı, ABD’de küçük dronlara olan ilgiyi de canlandırdı. Amerikan savunma şirketi AeroVironment, Switchblade 300 ve 600 modellerini üretiyor. Bu dronlar bir tür “gezici mühimmat” olarak görev yapıyor, ancak birim başına maliyetleri Ukrayna’nın bu operasyonda kullandığı sistemlerden çok daha yüksek.

Palmer Luckey’nin sahibi olduğu Anduril firması da autopilot destekli dronlar üretiyor. Şirketin “Anvil” adını verdiği quadcopter modeli, kendi özel yazılım paketleriyle çalışıyor. 2024 yılında ABD Deniz Piyadeleri, Anvil sistemi ve yazılım paketlerini içeren 200 milyon dolarlık bir sistem satın aldı.

Savaş alanında başarı, maliyetleri düşük tutarak yenilik yapabilenlere ait. Center for International Policy’nin drone uzmanı ve genel yayın yönetmeni Kelsey Atherton, “Dron savaşlarındaki en büyük yenilik, ucuz dronlar ve yeterince iyi yazılımlar sayesinde ölçeklenebilirliğin sağlanması” ifadelerini kullandı.

Atherton sözlerini şöyle sürdürdü: “Ucuz dronlar ve açık kaynak yazılımlar, yedeklenebilirlik sayesinde dayanıklılık sağlıyor. Kaybedildiğinde acı vermiyor. Açık kaynak kodlar, genellikle daha ucuz ve daha güvenilir. Çünkü hatalar geliştirme ve uygulama aşamasında tespit edilip düzeltilebiliyor. Özel yazılım kullanan sistemlerde, doğrulama yalnızca üretici tarafından yapılabiliyor. Oysa açık kaynakta başka bir geliştirici sürece dahil edilebilir ve telif anlaşmazlığı yaşanmaz.”

Ayrıca Palmer Luckey’nin stratejisine de değinen Atherton, “Luckey, etkin bir silah olarak pazarlanan kârlı bir sistem geliştiriyor. Bu sistem, Anduril’in kapalı savunma ekosistemine kilitlenmesini sağlayabilir; tıpkı geleneksel savunma sanayii şirketlerinin özel ürünlerini sattığı gibi.” dedi.

Atherton, Ukrayna’nın başarısının geleneksel savunma sistemleriyle engellenemeyeceğini vurguladı: “Ukrayna başarılı oldu çünkü silahlarını düşman topraklarına, düşmanın fark etmediği şekilde yerleştirebildi. O hava üsleri 30 yıldır bombardıman uçaklarını aynı şekilde açıkta tutuyordu. Herkes onların nerede olduğunu biliyordu.” ve şu değerlendirmeyi ekledi: “Yapılacak en büyük düzeltme, kapısı kapanabilen hangarların olmasıydı. Bu bir istihbarat ve park hatasıdır.”

‍

‍

‍

‍

‍

Kaynak:https://www.404media.co/ukraines-massive-drone-attack-was-powered-by-open-source-software/