Çin ile Rusya Arasında Ay’da Nükleer Santral Kurma Anlaşması

Rusya, Ay’da bir nükleer enerji santrali kurmak için Çin ile anlaşma imzaladı.

Rus reaktörü, Çin ve Rusya'nın ortak liderliğini yaptığı Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu’na (ILRS) enerji sağlamak üzere kullanılacak ve iki ülke arasında imzalanan iş birliği mutabakatına göre 2036 yılına kadar tamamlanması planlanıyor.

Söz konusu duyuru, NASA’nın 2026 bütçe teklifinde Ay yörüngesinde kurulması planlanan uzay üssü projesini iptal etme yönündeki açıklamasından hemen sonra geldi.

Rusya Uzay Ajansı Roscosmos’un genel direktörü Yury Borisov’un 2024 yılında devlet haber ajansı TASS’a verdiği röportajda, Çin-Rusya reaktörünün inşasının büyük ihtimalle “insan bulunmaksızın” otomatik olarak gerçekleştirileceği ifade edildi. Her ne kadar bu sürecin nasıl yürütüleceğine dair ayrıntılar net olmasa da Borisov, teknolojik adımların “neredeyse hazır” olduğunu belirtti.

Roscosmos, mutabakat zaptının 8 Mayıs tarihli duyurusunda şu ifadeye yer verdi: “İstasyon temel uzay araştırmalarını gerçekleştirecek ve ILRS’nin uzun süreli insansız çalışmaları için teknoloji testleri yapacak. Gelecekte Ay’da insan varlığına zemin hazırlayacak.”

Yeni araştırma istasyonu, Ay’ın güney kutbunda yer alacak kalıcı ve insanlı bir üs olarak tasarlandı ve şu ana kadar Mısır, Pakistan, Venezuela, Tayland ve Güney Afrika dahil olmak üzere toplam 17 ülke programa katıldı. İstasyonun altyapısı, Çin’in 2028 yılında gerçekleştireceği ve ilk kez bir Çinli astronotun Ay’a inişini içeren Chang’e-8 göreviyle oluşturulacak.

ILRS’nin yol haritası ilk kez Haziran 2021’de açıklandı. Çin ve Rusya, Ay üzerinde robotik bir üs kurmak amacıyla 2030-2035 yılları arasında beş süper ağır taşıyıcı roket fırlatmayı planladıklarını duyurdu.

Çin’in derin uzay keşfi projesinin baş tasarımcısı Wu Yanhua, 2024 yılında devlet medyası Xinhua’ya verdiği bir basın toplantısında, temel parçaların yerleştirilmesinin ardından ilave fırlatmalarla üssün genişletileceğini, Ay yörüngesindeki bir uzay istasyonu ile Ay’ın ekvatorunda ve uzak yüzeyinde yer alan iki merkezle bağlantılı hale getirileceğini söyledi.

Wu, bu genişletilmiş modelin gelecekte insanlı Mars görevlerinin temelini oluşturacağını belirtti. “Üs, güneş enerjisi, radyoizotop ve nükleer jeneratörlerle çalışacak.” diyen Wu, sistemin ayrıca “Ay-Dünya arası ve Ay yüzeyi için yüksek hızlı iletişim ağlarını, zıplayan taşıtlar, insansız uzun menzilli araçlar, basınçlı ve basınçsız insanlı roverlar gibi Ay araçlarını” içereceğini ifade etti.

Mutabakat, Çin’in artan uzay hedefleriyle örtüşüyor. Ülke, Ay’daki ilk varlığını 2013’te Chang’e 3 görevi kapsamında bir rover indirerek başlattı. Ardından gelen görevlerle Ay’ın hem yakın hem de uzak yüzeyine yeni roverlar gönderildi, örnekler toplandı ve yüzey haritalaması yapıldı. Ayrıca Mars’a da bir araç indirildi.

Çin’in Ay’da bir üs kurma hedefi, Amerikan Artemis programıyla da yarışıyor. Ancak Artemis, son dönemde çeşitli ertelemelerle karşı karşıya kaldı. NASA’nın 50 yıl aradan sonra ilk kez astronotlarını Ay’a göndereceği Artemis III görevinin 2027 yılında fırlatılması bekleniyor.

Öte yandan, NASA’nın Ay yörüngesinde inşa etmeyi planladığı ve ilk olarak 2027’de başlatılması öngörülen Gateway adlı uzay istasyonunun geleceği de belirsizliğe girdi. Trump yönetiminin 2026 bütçe tasarısında yer alan öneri, bu istasyonun iptal edilmesini öngörüyor; oysa projenin modüllerinin yapımında önemli ilerleme kaydedilmiş durumda.







Kaynak:https://www.space.com/astronomy/moon/china-signs-deal-with-russia-to-build-a-power-plant-on-the-moon-potentially-leaving-the-us-in-the-dust