Bilim İnsanlarını Şaşkına Çeviren Olay: Bir Yıldız Kara Deliği mi Yuttu?

Yaz aylarında gökbilimciler, nedenini hâlâ açıklamakta zorlandıkları son derece güçlü bir gama ışını patlaması (GRB) tespit etti. Bu tür kozmik patlamalar genellikle bir yıldızın görkemli bir süpernova halinde ölmesiyle meydana geliyor ve birkaç saniyede Güneş’in tüm ömrü boyunca yayacağı enerji kadar güç açığa çıkarıyor ancak yeni keşfedilen GRB 250702B, bilinen tüm gama patlaması türlerini geride bıraktı. Öncelikle, tam yedi saat boyunca sürdü ki, tipik sürelerin çok ötesinde bir değer. Üstelik, bu süre boyunca birkaç kez tekrarlandığı da gözlendi. Oysa böyle bir şey fiziksel olarak mümkün olmamalıydı. Bir GRB, genellikle bir yıldızın tamamen yok olmasıyla oluşur; dolayısıyla aynı kaynağın birden fazla kez patlama yayması teorik olarak imkansız görünüyordu.

Keşfin ardından çok sayıda teori ortaya atıldı ama yakın zamanda Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisine gönderilmek üzere hazırlanan yeni bir çalışma, şimdiye kadar sunulanlar içinde en sıra dışı, hatta en ürkütücü, olanı olarak değerlendiriliyor.

Araştırmacılar, bu kez bilinen senaryonun tersine çevrildiğini öne sürüyor: Bir kara delik, bir yıldız tarafından yutulmuş olabilir. Yıldızın içine çekilen kara delik, kısa sürede yıldızın çekirdeğini parçalamaya başlıyor ve ardından içten dışa doğru tüm yapısını yok ederek devasa bir parçacık akımı (jet) oluşturuyor.

İngiltere’nin John Moores Üniversitesi’nden astrofizikçi Daniel Perley, Science dergisine yaptığı açıklamada “Bu, GRB benzeri bir olay, ancak çok daha uzun bir zaman ölçeğine izin veriyor” dedi.

Kara delik tarafından yutulmak, evrende bir yıldız için alışılmadık bir son değil. En bilinen örneklerden biri, gelgit bozulma olayı (tidal disruption event) olarak adlandırılan süreçte yaşanıyor. Bu durumda bir yıldız, galaksilerin merkezinde bulunan milyonlarca hatta milyarlarca Güneş kütlesine sahip süper kütleli kara deliklerin çekimine kapılıyor. Yıldız, kara deliğe yaklaştıkça olağanüstü güçlü yerçekimi tarafından parçalara ayrılıyor; uzadıkça incelen madde, kara deliğin çevresinde dönerek bir akı diskine dönüşüyor. Bu süreç, bir girdapta dönen suya benzer biçimde muazzam miktarda enerji yayıyor fakat GRB 250702B’yi açıklamak için ortaya atılan yeni teori, süregelen tabloyu tamamen tersine çeviriyor. Artık olayın merkezinde süper kütleli değil, yıldız kütleli bir kara delik bulunuyor, yani bir yıldızın kendi içine çökmesiyle oluşan daha küçük ölçekli bir kara delik ve yakıtını tüketmiş, ölmekte olan başka bir yıldızın yörüngesinde dolanıyor. Sönmekte olan yıldız şişmeye başlayarak orijinal boyutunun çok ötesine geçen bir gaz zarfı oluşturuyor. Bu genişleme, kara deliği çekirdeğe doğru sürüklüyor. Kara delik çekirdeğe ulaştığında yıldızı içten parçalayarak uzun süreli enerjik jetler meydana getiriyor; bunlar uzaktan gözlemlendiğinde tıpkı bir GRB patlaması gibi görünüyor.

Bath Üniversitesi’nden Hendrik van Eerten, New Scientist dergisine yaptığı değerlendirmede “Makaledeki argüman oldukça ikna edici.” ifadelerini kullandı.

GRB 250702B ilk kez 2 Temmuz tarihinde NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu tarafından tespit edildi. Olay üç ayrı patlama şeklinde gözlemlendi. Yapılan takip gözlemleri, kaynağın galaksimizin çok ötesinde, milyarlarca ışık yılı uzaklıkta olduğunu gösterdi; böylece, yüksek enerjinin yalnızca yakınlık etkisinden kaynaklanmadığı doğrulandı.

Araştırmacılar ayrıca, olayı açıklamak için başka olasılıkları da değerlendiriyor: bir yıldızın kendi ağırlığı altında çökmesi veya orta kütleli bir kara delik ile gerçekleşen gelgit bozulması olayı gibi ancak alternatiflerin her birinde ciddi tutarsızlıklar bulunuyor. Dolayısıyla gizem, adeta astronomları içten içe tüketmeye devam ediyor.

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://futurism.com/space/black-hole-ate-star-inside