Yapay Zeka Destekli Vergi Sistemi KURGAN İş Dünyasında Kriz Yarattı

Hazine ve Maliye Bakanlığı, sahte fatura ile mücadele amacıyla Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) adlı yapay zeka tabanlı yazılımı devreye aldı ama sistemin ilk günlerinde gönderilen bildirimler, piyasalarda ciddi sorunlara yol açtı. 29 Eylül’de başlayan uygulama ile çok sayıda şirket, resmi bir inceleme ya da rapor olmaksızın “riskli mükellef” olarak işaretlendi. Yalnızca söz konusu firmalar değil, onlarla ticaret yapan işletmeler de benzer bildirimlerle karşılaştı ve açıklama yapmaya zorlandı. Bu gelişme, iş dünyasında “masumiyet karinesi ihlal ediliyor” eleştirilerini beraberinde getirdi.

Piyasa Güveninde Çatlaklar

KURGAN’ın gönderdiği yazılar nedeniyle bazı firmalar ticari ilişkilerini hızla sonlandırdı. Bir şirket temsilcisi, “Müşterilerimizden ‘Siz fatura mı satıyorsunuz’ diye eleştiriler aldık. Oysa tüm alımlarımız ithal girdi, yapay zeka yanlış yorum yaptı ve bizi zor durumda bıraktı.” sözleriyle yaşadıkları sıkıntıyı anlattı. Sektör temsilcileri, somut tespit ve resmi rapor olmadan gönderilen bu bildirimlerin ticari itibar kaybına ve piyasa güvensizliğine yol açtığını vurguluyor.

Meslek Örgütlerinden Tepkiler

TÜRMOB Başkanı Emre Kartaloğlu, kayıt dışı ekonomiye karşı atılan adımı desteklediklerini fakat sürecin sağlam bir yasal çerçeveye oturtulması gerektiğini söyledi: “Kayıt dışı ekonomiyle mücadele edilmeli ama bütün altyapılar güçlü olmalı. Net raporlarla belirlenmiş olmayan firmaların zan altında kalması doğru değil.”

Benzer bir görüş de SMMM Ömer Sadi Yiğitcan’dan geldi. Yiğitcan, “Yalnızca genel iddialara dayanan yazılar firmaların ticari itibarını zedeliyor. Bu yazılar resmen geri çekilmeli. Aksi halde mağdur firmaların idareye karşı suç duyurusunda bulunma dahil hukuki yollara başvurma hakkı var.” dedi.

Yeni Düzenin Şartları

İTO Mali Müşavirler Meslek Komitesi Meclis Üyesi Numan Sağ, sistemin 400 bin mükellefi anlık incelemeyi hedeflediğini, vergi inceleme oranının yüzde 5,5’tan yüzde 35’e çıkarılmak istendiğini aktardı. Sağ, 1 Ekim’den itibaren şüpheli işlemlerin doğrudan çağrılacağını, pişmanlık hakkının ortadan kalkacağını, üç kat vergi ziyaı cezası ve 3 ila 8 yıl arası hapis cezasının gündemde olduğunu belirtti fakat Sağ’a göre sistemin nasıl işlediği tam olarak bilinmiyor, altyapı eksiklikleri sürüyor ve mevcut haliyle “çok hakkaniyetli değil.”

KURGAN’ın Öngördüğü Uygulamalar

• “Bilmeden sahte belge kullanmak” savunması geçersiz olacak.
  
  
• Sahte belge kullananlara üç kat ceza kesilecek, teminat istenecek, gerekirse haciz uygulanacak.
  
  
• Mal ve hizmet işlemleri risk skorlamasıyla incelenecek, firmalardan depo ve üretim kayıtları istenecek.
  
  
• Cari dönem belgeleri daha sıkı denetlenecek, kapanmış firmalar yerine faal olanlara odaklanılacak.
  
  
• Para hareketleri ve envanter kontrolleriyle sahte belge tespit edilenlere doğrudan işlem yapılacak.
  
  
• Sahte belge düzenleyenler ve organize edenler, “kara para aklama” kapsamında değerlendirilecek.

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://www.ekonomim.com/ekonomi/maliyenin-yapay-zekasi-piyasayi-birbirine-katti-haberi-846183