Çin, Uçuş Koşullarına Göre Şekil Değiştiren Süpersonik Jet Motorunu Test Etti

Çin Mühendislik Termodinamiği Enstitüsü’nden araştırmacılar, uçuş koşullarına göre hava akışını değiştirebilen yeni nesil “Uyarlanabilir Çevrim Motoru” (ACE – Adaptive Cycle Engine) geliştirdi ve test etti. Motorun kalkıştan Mach 4’e (sesten dört kat hızlı) kadar olan tüm uçuş safhalarında yüksek verimlilikle çalışabildiği, mevcut motorlara kıyasla %27–%47 daha fazla itki ürettiği ve yakıt tüketimini üçte bir oranında azalttığı bildirildi. Doğrulanırsa, motor GE XA100 ve Pratt & Whitney XA101 gibi ABD’nin F-35 için geliştirdiği uyarlanabilir motorlardan daha yüksek performans gösterecek.

Geleneksel turbofan veya turbojet motorları ya düşük hızda verimliliğe ya da yüksek hızda güce odaklanır. ACE motoru, iç hava akışı yollarını, basınç oranlarını ve yakıt çevrimlerini uçuş sırasında dinamik olarak değiştirerek bu kısıtlamayı ortadan kaldırıyor. Örneğin kalkışta ve subsonik hızlarda ek bypass kanallarını açarak turbofan gibi çalışıyor; böylece daha sessiz ve yakıt tasarruflu bir performans sunuyor.

Çin’in Şekil Değiştiren Jet Motoru

Savaş senaryolarında ham itki gerektiren yüksek hızlarda, ACE daha fazla havayı çekirdeğe yönlendirerek güçlü bir turbojet gibi davranıyor. Böylece tek bir motor, hem turbofan hem turbojet görevini yerine getirebiliyor; yani itki ile verimlilik arasındaki klasik denge sorununu ortadan kaldırıyor.

ABD’nin mevcut XA100 gibi motorlarında çift akış (dual-bypass) sistemi bulunurken, Çin’in yeni tasarımı üçüncü bir soğuk hava akımı ekliyor. Bu üç akışlı bypass yanma ve kademeler arası karışım (inter-stage mixing) tasarımı; ısıl yönetimi geliştiriyor, elektroniklerin veya radar emici kaplamaların aşırı ısınmasını engelliyor ve egzoz sıcaklığını düşürerek uçakların kızılötesi izini azaltıyor. Ayrıca hava girişi performansını iyileştirerek yüksek Mach hızlarında basınç geri kazanımını artırabileceği belirtiliyor.

Çin’in Uyarlanabilir Motor Kozu

Yeni sistemde ayrıca bypass hattında yakıt yakabilen bir yanma odası bulunuyor. Özellik, süpersonik hızlarda ek itki sağlayarak motoru turbojet ile ramjet arasında bir konuma getiriyor; gelecekte hipersonik uçakları besleyebilecek kombine çevrimli tahrik sistemlerine geçişin önünü açıyor ancak uzmanlar, dikkatli olunması gerektiğini belirtiyor. Zira haber, hakemli bir Batı yayını yerine yerel bir akademik konferansta paylaşılan verilerden geliyor. Çin’in havacılık sektörü, geçmişte “yer testi” başarılarını politik sinyalleşme amacıyla duyurmuştu; dolayısıyla Mach 4 değeri, gerçek uçuş verisinden ziyade hava akışı simülasyonlarını ifade edebilir.

Buna rağmen, bahsedilen üç akışlı yanma ve ısıl karışım prensipleri, küresel havacılık itki teknolojileri trendleriyle uyumlu görülüyor. Doğruluğu teyit edilirse, bu yeni “akıllı motor” konsepti geleceğin uçaklarını daha hızlı, daha gizli (düşük IR izli) ve çok daha yakıt verimli hale getirebilir. Aynı zamanda Çin’in bugüne dek geliştirdiği en gelişmiş türbin motoru olarak tanımlanabilir ve ülkenin ABD’yi aero-itki alanında yakalama veya geçme niyetini açıkça ortaya koyuyor.

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://interestingengineering.com/military/china-supersonic-jet-engine-speed