ChatGPT Davranış Biçimlerimizi Değiştiriyor

ChatGPT, herkesi biraz farklı davranmaya itiyor.

Büyük dil modelleri dijital yaşamlarımızın ayrılmaz bir parçası haline geldikçe, onlarla olan etkileşimlerimiz yalnızca insan davranışlarını taklit etmiyor, aynı zamanda bu davranışları yöneten beklentileri ve normları da değiştiriyor. Business Insider, ChatGPT gibi sohbet robotlarıyla farklı şekillerde etkileşime giren dört uzmana - bir sosyolog, bir psikolog, bir dijital nezaket koçu ve bir cinsel terapi uzmanı - danışarak teknolojilerin etkilerini irdeledi. Uzmanlar, benzer sonuçların Meta AI, Microsoft Copilot, Anthropic'in Claude'u gibi diğer modeller için de geçerli olabileceğini belirtti.

Yeni Sosyal Sözleşme

Dijital nezaket danışmanı Elaine Swann, her teknolojik devrimin yeni sosyal kuralları beraberinde getirdiğini belirtiyor. Kısa mesajlaşmanın e-postalarda kabul görmesi ya da kamusal alanda hoparlörle konuşmanın ayıp sayılması gibi. Ancak YZ ile olan etkileşimler konusunda henüz ortak kurallar oturmadı.

Business Insider muhabiri Kelsey Vlamis, tatildeyken eşinin rehbere soru sormak için sabırsızlandığını anlattı. "ChatGPT ile konuşur gibi rehberin sözünü kesmemek için kendini tutması gerekti." dedi. "Çünkü insanlar arısında böyle iletişim kurulmaz." diye ekledi.

Artan YZ kullanımı, eşlerin sevgililerine mektubu chatbot'a yazdırması ya da iş başvurusunu YZ'ye yaptırması gibi tartışmalı soruları da beraberinde getiriyor.

Swann, "YZ daha zeki hale geliyor, bu harika, ancak yargımızı ya da empatimizi onun yerine koymamalıyız. Yalnızca bilgi kaynağı olarak değil, kendi davranışımızın bir yansıması olarak görmeli ve aldığımız yanıtları yakınlarımızla değerlendirmeliyiz." diyor. 

Ayrıca, nezaketimizi korumak da önemli. Nisan ayı sonunda OpenAI CEO'su Sam Altman, X'te "ChatGPT'ye 'lütfen' ve 'teşekkür ederim' demek onlarca milyon dolarlık işlem maliyeti yaratıyor." demesine rağmen, Swann, "YZ bizim kurduğumuz dünyanın bir parçası ve bizim gibi konuşmayı öğrenmeli." diyor. Altman ise "bu maliyet, değer" diyerek nazik taleplerin işlenmesinin yerinde bir yatırım olduğunu söylüyor.

Derin Yerleşmiş Önyargılar

British Columbia Üniversitesinden sosyolog Laura Nelson, popüler sohbet robotlarının Amerikan şirketleri tarafından geliştirildiğini ve Amerikan dünyasına ait içeriklerle eğitildiğini vurguluyor: "Bu algoritmalar belli bir dünya görüşüne dayanıyor." 

ChatGPT'ye kahvaltı resmi sorarsanız, yumurta, sosis, tost gibi Kuzey Amerika'ya özgü ögeler sunuyor. Şarap için "klasik ve düşünceli bir hediye" derken, alkolün kabul görmediği kültürlerde bu yorum anlamsız kalıyor.

Daha önemli bir sorun ise, kadının nesneleştirilmesini güçlendiren önyargılar. 2021 yılında Psychology & Marketing dergisinde yayınlanan bir çalışma, AI'nin kadın sesiyle sunulmasının insanı daha yakın hissettirdiğini ama aynı zamanda kadının nesneleştirilmesine katkı sağladığını ortaya koydu. ChatGPT'nin özgeçmiş taramasında Asyalı kadınları seçme olasılığının yüksek, Siyahi erkekleri seçme olasılığının düşük olduğu da belgelenmişti.

Nelson, "YZ, toplu önyargılarımızı yansıtacak. Ama bu etkileşimin toplumsal etkilerini anlamak için elimizde veri yok." demekte.

İz Bırakmadan Değişen Toplum

YZ'nin toplumu nasıl değiştirdiğine dair net veriler eksik. Şirketler bu etkiyi izleyen ekipler kurmuş olsa da, yayınladıkları bulgular bilimsel denetimden geçmiyor. OpenAI, GPT-4o modelinin çok fazla "yağcılık (sycophancy)" gösterdiğini kabul etti ve bu sürümü geri çekti. Model, kullanıcıyı memnun etme çabasıyla beklenmeyen şekilde olumsuz duyguları besleyebiliyordu.

OpenAI'ye göre, sohbet robotları hediye önerileri, ders arkadaşlığı veya dijital partner olarak kullanıldığında insanların duygularını ve davranışlarını etkileyebiliyor.

OpenAI'nin yüttüğü bir araştırma, ChatGPT ile duygusal bağ kurmanın nadir olduğunu, ancak yoğun kullanıcıların daha fazla yalnızlık hissi bildirdiğini ortaya koydu. Anthropic ise Claude'un kullanımını, meslekler üzerindeki etkilerini ve modellerin değer yargılarını inceleyen bir "Toplumsal Etki" ekibi oluşturduğunu bildirdi.

Davranışın Riskleri ve Kazançları

Dartmouth Teknoloji ve Davranış Sağlığı Merkezi'nden psikiyatri profesörü Nick Jacobson, YZ ile psikoterapi sunan ilk çalışmayı yürüttü. Hastalar chatbot'la insan terapistlerle kurduklarına benzer bağlar kurdu. Yoğun katılım gözlendi ve depresyon, anksiyete, yeme bozukluğu gibi sorunlarda iyileşme kaydedildi.

Jacobson, "Hastalar botla çok güçlü bir bağlantı kurdu." diyor. Ancak internetten kolayca erişilebilen sohbet robotlarının çoğu bu özeni göstermiyor. "Temel modellerin çoğu, ruh sağlığı açısından son derece tehlikeli şekilde hareket ediyor." sözleriyle uyarıyor. YZ'nin "arkadaş" olarak kullanılmasının sosyal bağ kurma becerisini artırıp artırmayacağı veya yalnızlığa daha da sürükleyip sürüklemeyeceği henüz bilinmiyor.

Cinsel terapist Emma J. Smith, YZ ile sosyalleşme pratiği yapmanın kaygılı kişiler için yararlı olabileceğini, ancak bu teknolojilerin gerçek hayatın yerini alacak seviyeye gelmesinin riskli olduğunu belirtiyor: “Video oyunları gibi: çoğu için sorun değil ama bazıları için yaşamı ele geçiriyor." 

Jacobson, YZ'nin gelişim çağındaki çocuklar üzerindeki etkilerinden özellikle endişe duyuyor. Mayıs ayında Senato Ticaret Komitesi'ne ifade verirken Sam Altman, "Oğlumun bir YZ ile en yakın arkadaş olmasını istemem." dedi ve "Çocuklar, YZ kullanan yetişkinlere göre çok daha yüksek seviyede korunmalı." ifadesini kullandı.

Jacobson, "Güvenliğe odaklanmak yıllar aldı. Ancak Silikon Vadisi'nde pek çok kişi 'hızlı hareket et ve bir şeyleri kır' anlayışıyla ilerliyor. Buradaki sorun nesneleri değil, insanları kırmaları." diyerek uyarıyor.

‍

‍

‍

Kaynak:https://www.businessinsider.com/chatgpt-making-us-weird-artificial-intelligence-disrupting-work-social-life-2025-6