Astronomlar, Büyük Patlama’dan Sonra Oluşan İlk Yıldızları Bulmuş Olabilir

Yıllardır, evrenin erken döneminin ilk yıldız nesillerini araştıran astronomlar, bu arayışın en güçlü adayını sonunda bulmuş olabilir. Ohio’daki Toledo Üniversitesi’nden Ari Visbal ve çalışma arkadaşları, James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ile gözlemlenen LAP1-B adlı uzak bir galaksinin önceki verilerini ayrıntılı biçimde analiz ederek, “Popülasyon III (Pop III)” yıldızları olarak adlandırılan gerçekleştirilemeyen türlerin olası sinyalini tespit ettiklerini ifade etti.

Popülasyon III yıldızlarının tamamının hidrojen ve helyum elementlerinden oluştuğu, yalnızca iz miktarda lityum içerdiği düşünülüyor. Elementler, Büyük Patlama’dan geriye kalan maddelerin doğrudan birleşimiydi. Söz konusu yıldızların, evrenin başlangıcından yaklaşık 200 milyon yıl sonra ortaya çıktığı tahmin ediliyor. Aşırı ilkel kimyasal bileşimleri nedeniyle bugüne kadar hayatta kalmamış olsalar da, bilim insanları onların çok zayıf ışığının hâlâ gözlemlenebileceğini umut etmişti.

Daha önce Pop III yıldız adayı olarak değerlendirilen sistemler, teorik beklentileri karşılamadıkları için elenmişti çünkü yıldızların üç temel özelliğe sahip olması gerekiyordu: küçük karanlık madde kümelerinde (halo) oluşmaları, çok büyük kütleli olmaları ve küçük yıldız grupları halinde varlık göstermeleri.

Tahminlerle Uyumlu Olabilir mi?

The Astrophysical Journal Letters’ta yayımlanan makaleye göre, araştırmacı ekip keşiflerinin tüm bu şartları karşıladığını belirtiyor. Öncelikle, Pop III yıldız sisteminin, bilim insanlarının öngördüğü şekilde, Güneş’in kütlesinin yaklaşık 50 milyon katı büyüklüğünde bir karanlık madde kümesi içinde oluştuğu tespit edildi.

Ayrıca, yıldızların kütleleri Güneş’in 10 ila 1000 katı arasında değişiyor. Yıldızlar küme halinde bulunuyor olsalar da, sistemin toplam kütlesi sadece birkaç bin Güneş kütlesini geçmiyor. Bu da teorik koşulların üçüncüsünü doğruluyor. Araştırmacılar, “LAP1-B, klasik Popülasyon III kaynakları için üç temel teorik öngörüyle uyum sağlayan ilk aday.” ifadelerini kullandı.

Ek kanıt, LAP1-B’nin etrafındaki gazdan geldi. Bu gazın spektral izleri yalnızca iz miktarda metal içerdiğini gösteriyor ve durum ilk ağır elementlerin yakın zamanda süpernova olarak patlayan dev Pop III yıldızlarından yayıldığına işaret ediyor; sistemin hâlâ çok genç olduğunu kanıtlıyor.

Sonraki Adımlar

Bu çalışma, Pop III yıldızlarının keşfi adına son derece umut verici olsa da, henüz kesin doğrulama yapılabilmiş değil. Bilim insanları hâlâ erken evrendeki ilk süpernovaların ne kadar madde yaydığı ve mevcut bilgisayar modellerinin fiziksel süreçleri tam olarak yansıtıp yansıtmadığı konularında bazı belirsizliklerle karşı karşıya.

Bununla birlikte, yapılan analiz, uzak evrenin gözlemlenmesinde JWST’nin gücünü, kütleçekimsel merceklenme gibi tekniklerle birleştiren yeni bir yol haritası sunuyor. Araştırma ekibi, LAP1-B’nin tespit edilmesini sağlayan yöntem sayesinde, benzer çok uzak Pop III yıldız sistemlerinin de keşfedilebileceğini söylüyor. Ekip ayrıca, “LAP1-B, galaksi kümelerinden kaynaklanan kütleçekimsel merceklenmeyle Popülasyon III yıldızlarının incelenmesi açısından sadece buzdağının görünen kısmını temsil ediyor olabilir.” ifadelerini ekliyor.

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://phys.org/news/2025-11-astronomers-stars-big.html