Ölüm-Kalım Kararı Makinelere mi Bırakılacak? BM, 2026 Öncesi Düzenleme için Harekete Geçti

Yapay zeka destekli ölümcül silahlar için küresel kurallar hâlâ belirsizliğini korurken, ülkeler Birleşmiş Milletler'de ilk kez resmî olarak toplanıyor.

Ülkeler, modern savaşlarda giderek daha fazla kullanılan yapay zeka destekli otonom silah sistemlerinin düzenlenmesi çabalarını yeniden canlandırmak amacıyla Pazartesi günü Birleşmiş Milletler'de bir araya geldi. Uzmanlar, ölümcül teknolojilere yönelik koruyucu tedbirler için zamanın giderek azaldığı uyarısında bulunuyor.

Ukrayna’dan Gazze’ye kadar birçok çatışma bölgesinde otonom ve YZ destekli silah sistemleri aktif olarak kullanılıyor. Küresel düzeyde savunma harcamalarının hızla artması, bu tür YZ destekli askeri teknolojilerin yaygınlaşmasını daha da hızlandırıyor.

Ancak bu sistemlerin geliştirilmesi ve kullanımıyla ilgili küresel ölçekte bağlayıcı kuralların oluşturulmasında henüz ciddi bir ilerleme kaydedilmiş değil. Uluslararası düzeyde geçerli ve zorlayıcı standartlar neredeyse hiç mevcut değil.

2014’ten bu yana, Geleneksel Silahlar Sözleşmesi (CCW) kapsamında yer alan ülkeler, anlamlı insan kontrolü olmadan çalışan tam otonom sistemlerin yasaklanmasını ve diğerlerinin düzenlenmesini görüşmek üzere Cenevre’de toplantılar düzenliyor.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, devletlerin YZ tabanlı silah sistemlerine dair net kurallar belirlemesi için 2026 yılına kadar bir takvim açıkladı. Ancak insan hakları örgütleri, hükümetler arasında hâlâ bir uzlaşı bulunmadığını ifade ediyor.

Avusturya Dışişleri Bakanlığı Silah Kontrol Dairesi Başkanı Alexander Kmentt, acilen harekete geçilmesi gerektiğini belirtti: “Bazı tanınmış uzmanların uyardığı kâbus senaryolarının gerçekleşmemesi için gerçekten zaman daralıyor.” dedi.

Pazartesi günü New York’ta düzenlenen toplantı, BM Genel Kurulu’nun otonom silah sistemlerine odaklanan ilk resmî oturumu olma özelliği taşıyor.

Yasal olarak bağlayıcılığı olmayan toplantıda, diplomatik yetkililer, savaş alanında YZ teknolojilerine bağımlı ülkeler üzerindeki baskının artırılmasını hedefliyor. Bu ülkeler, teknolojik üstünlüklerini korumak adına düzenlemelere direnç gösteriyor.

Kampanya grupları, toplantının, CCW’nin kapsamına girmeyen etik, insan hakları ve devlet dışı aktörlerce kullanılan otonom silahlar gibi kritik konulara da ışık tutmasını bekliyor. Toplantının aynı zamanda, Eylül ayında yapılacak bir sonraki CCW müzakereleri öncesi ülkelerin uzlaşma kabiliyetini test edeceğine inanılıyor.

Amnesty International’ın Askerî, Güvenlik ve Kolluk Kuvvetleri Araştırmacısı Patrick Wilcken, şu değerlendirmeyi yaptı: “Bu mesele, yasal olarak bağlayıcı bir anlaşmayla netleştirilmeli. Teknoloji inanılmaz bir hızla ilerliyor”. Wilcken, “Hayat ve ölüm kararlarının bir makineye devredilmesini reddetmemek... bu fikir inanılmaz görünüyor.” diye ekledi.

Silahlanma Yarışı

New York’taki görüşmeler, 2023 yılında 164 ülkenin destek verdiği ve uluslararası toplumun otonom silahların doğurduğu risklere acilen yanıt vermesi çağrısını içeren BM Genel Kurulu kararının ardından geldi.

Birçok ülke, küresel ölçekte bağlayıcı bir düzenleyici çerçeveyi destekliyor. Ancak ABD, Rusya, Çin ve Hindistan, ulusal yönergeler veya mevcut uluslararası yasaların yeterli olduğunu savunuyor. Amnesty International’a göre, bu ülkeler bağlayıcı yeni düzenlemelere karşı mesafeli.

ABD Savunma Bakanlığı’ndan bir sözcü, Reuters’a yaptığı açıklamada “Mevcut hukukun yetersiz olduğuna ikna olmuş değiliz.” ifadelerini kullandı. Ayrıca, otonom silahların sivil kayıplar açısından geleneksel silahlara göre daha az risk barındırabileceğini ileri sürdü.

Hindistan, Rusya ve Çin hükümetlerinden ise Reuters’ın yorum taleplerine yanıt gelmedi.

Yasal bir düzenleme eksikliği nedeniyle otonom sistemlerin yayılımı hız kazanmış durumda.

Future of Life Institute adlı düşünce kuruluşunun silah uzmanları, Ukrayna, Orta Doğu ve Afrika’da yaklaşık 200 otonom silah sisteminin sahaya sürüldüğünü belirtiyor.

Örneğin Rusya, Ukrayna’da hedefleri otonom olarak tespit edip imha edebilen yaklaşık 3.000 Veter kamikaze dronu konuşlandırdı.

Ukrayna ise çatışmalarda yarı otonom drone sistemleri kullanıyor. Ukrayna hükümeti Reuters’ın sorularına yanıt vermedi.

İsrail, Gazze’de hedef tespiti için YZ sistemlerinden faydalandığını açıkladı. Cenevre’deki İsrail misyonu, çok taraflı görüşmeleri desteklediğini ve veri teknolojilerini uluslararası hukuka tamamen uygun şekilde kullandığını bildirdi.

Ancak Human Rights Watch, uluslararası hukuk kapsamında hesap verebilirliğe ilişkin önemli soruların hâlâ cevapsız olduğunu belirtti. Kuruluş, geçen ay yayımladığı raporda, düzenlenmemiş otonom silahların insan haklarını tehdit edebileceğini ve kontrolsüz bırakıldıkları takdirde bir silahlanma yarışını tetikleyebileceği uyarısında bulundu.

Stop Killer Robots kampanyasından Laura Nolan, savunma sanayiinin kendi kendini denetlemesine güvenilemeyeceği görüşünde: “Genel olarak sektörlerin kendilerini düzenlemesine güvenmeyiz... Savunma veya teknoloji şirketlerinin daha fazla güvenilir olduğunu düşünmek için bir neden yok.” dedi.





Kaynak:https://www.reuters.com/sustainability/society-equity/nations-meet-un-killer-robot-talks-regulation-lags-2025-05-12/