IBM ve NASA, Güneş Fırtınalarını Tahmin Etmek için Açık Kaynaklı Bir Yapay Zeka Modeli Geliştirdi

Geçtiğimiz yıl, son 20 yılın en güçlü jeomanyetik fırtınası Dünya’yı vurdu. Amerika Birleşik Devletleri’nde normalde kuzeyde görülebilen fakat bu kez güney eyaletlerine kadar inen göz kamaştırıcı kutup ışıkları ortaya çıktı ancak bu tür fırtınalar enerji sağlayıcılar için büyük bir baş ağrısı yaratabiliyor. Örneğin 1989 yılında Kanada’nın Québec eyaleti, Güneş’ten gelen plazma püskürmeleri nedeniyle dokuz saatlik bir elektrik kesintisi yaşamıştı. Geçtiğimiz yılki fırtınada ise enerji şirketleri daha hazırlıklıydı ve ABD ile Kanada’da önemli bir hizmet kesintisi yaşanmadı.

Söz konusu olay, jeomanyetik fırtınalara karşı doğru hazırlığın ne kadar kritik olduğunu ortaya koydu. Son birkaç yıldır NASA ve IBM, bilim topluluğuna ve diğer paydaşlara Güneş havasını daha iyi tahmin edebilecek bir yöntem sunmak için çalışıyordu. Şimdi çalışmaların sonucu kamuya açıklandı: Surya adını taşıyan açık kaynaklı temel yapay zeka modeli.

Sanskritçede “Güneş” anlamına gelen Surya, IBM Avrupa, Birleşik Krallık ve İrlanda Araştırma Direktörü Juan Bernabe-Moreno tarafından “Güneş için bir yapay zeka teleskobu” olarak tanımlanıyor. IBM, modeli NASA’nın 2010’dan bu yana Güneş’i gözlemlemek için kullandığı Solar Dynamics Observatory (SDO) uydusundan elde edilen dokuz yıllık yüksek çözünürlüklü görüntüler üzerinde eğitti.

Surya, makine öğrenmesini kullanarak Güneş görüntülerinin yorumlanmasını ve hava tahminlerini gerçekleştiriyor. İlk testlerde sonuçlar umut verici oldu. Bernabe-Moreno, IBM’in modeli test ederken “Önümüzdeki 24 saat içinde Güneş patlaması olacak mı?” sorusuna önceki sistemlere göre yüzde 16 daha doğru yanıt verdiğini belirtti. Ayrıca model, SDO’nun gelecekte görebileceği görüntülerin görsel tahminlerini de üretebiliyor. IBM, son tamamlanan Güneş döngüsünden elde edilen verileri kullanarak Surya’nın Güneş’in iki saat sonrasını yüksek doğrulukla öngörebildiğini açıkladı. Bernabe-Moreno, “Daha uzun vadeli tahminlerin doğruluğunu da araştırıyoruz” dedi.

İki saatlik bir öngörü kısa görünebilir fakat Bernabe-Moreno’nun daha önce Avrupa’nın en büyük enerji şirketlerinden birinde çalıştığı düşünüldüğünde bunun altyapı sağlayıcıları için çok değerli olabileceği vurgulanıyor. Son yıllarda daha esnek ve hızlı tepki verebilen enerji şebekeleri inşa eden şirketler için Surya gerçek bir fark yaratabilir. Ayrıca Surya, 366 milyon parametreli bir model olduğundan daha az güçlü donanımlarda bile çalışabilecek kadar hafif.

Bugünkü duyurunun ironik yanı, NASA’nın bilim ekibinin değerini tam da varlığı tehdit altındayken gözler önüne sermesi. Başkan Trump, NASA’nın bilim bütçesini neredeyse yarı yarıya kesmeyi planlıyor. Bu kesintiler arasında Solar Dynamics Observatory de var. New Horizons veya OSIRIS-APEX gibi tamamen iptal edilmeyecek ancak The Planetary Society’nin analizine göre yıllık işletme bütçesi 14 milyon dolardan 8 milyon dolara düşürülecek.

Her iki partiden siyasetçiler bahsi geçen teklife karşı çıktı ama Senato ve Temsilciler Meclisi NASA’nın 2026 bütçesi konusunda henüz anlaşmış değil ve süre daralıyor. Kesintiler gerçekleşmese bile, kurum Trump yönetiminin federal çalışan sayısını azaltma politikası çerçevesinde yaklaşık 4.000 çalışanını, yani iş gücünün yüzde 20’sini kaybetme riskiyle karşı karşıya.

Bernabe-Moreno, Surya’nın NASA olmadan hayata geçemeyeceğini vurguladı: “En başından beri NASA’nın bilim ekibi bize modelin ne yapması gerektiğini, nasıl doğrulanacağını ve nasıl sağlam hale getirileceğini anlattı” dedi. Finansman sıkıntısına rağmen, ekibin katkılarının kalıcı olacağını ifade etti: “Bu modelin güzelliği, aslında yeni bir yetenek —isterseniz bir yapay zeka platformu— geliştirmiş olmamız. Ve bu yeteneğin NASA’nın ötesinde de uygulamaları var.”

Surya’yı incelemek isteyenler, modeli Hugging Face üzerinden indirebilir.

‍

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://www.engadget.com/ai/ibm-and-nasa-made-an-open-source-ai-model-for-predicting-solar-weather-130013974.html