Yeni Zelanda’nın En Prestijli Kitap Ödülünden, Kapak Tasarımlarında Yapay Zeka Kullanıldığı için İki Yazar Diskalifiye Edildi

Yeni Zelanda’nın tanınmış iki yazarının eserleri, kapak tasarımlarında YZ kullanıldığı anlaşılınca ülkenin en önemli edebiyat ödülü olan 2026 Ockham kitap ödüllerinin kurgu dalından çıkarıldı. Stephanie Johnson’ın kısa öykü kitabı Obligate Carnivore ile Elizabeth Smither’ın kısa roman derlemesi Angel Train, Ekim ayında 65.000 Yeni Zelanda doları değerindeki büyük ödül için başvurmuştu. Ancak ödül komitesinin YZ kullanımına ilişkin yeni yönergeleri açıklamasının ardından her iki kitap da Kasım ayında yarışma dışı bırakıldı.

Her iki kitabın yayıncısı Quentin Wilson, yönergelerdeki değişikliğin Ağustos ayında yapıldığını, o süreçte ödüllere gönderilecek tüm kitap kapaklarının çoktan tasarlanmış olduğunu belirterek kararın zamanlamasına dikkat çekti. Wilson Guardian’a, “Dolayısıyla herhangi bir yayınevinin tasarım briflerinde bu maddeyi hesaba katabilmesi için çok geçti” dedi. Wilson ayrıca, “Son derece saygın iki yazarın kaleme aldığı iki harika kurgu eserinin, yazarların kendi çalışmalarından tamamen bağımsız bir nedenle bu tartışmanın içine çekilmesi elbette üzücü” sözleriyle hem yazarlar hem de yoğun emek veren tasarım ekibi için duyduğu üzüntüyü dile getirdi.

Johnson, kararı hayal kırıklığıyla karşıladığını söyledi ancak ödül organizatörlerinin zorlayıcı durumda olduğunu da kabul etti. Johnson Guardian’a, “Bundan üzülmediğimi söylersem yalan olur” dedi. “Bu 22. kitabım ve dördüncü kısa öykü koleksiyonum. Öyküler yaklaşık 20 yıla yayılan bir süreçte yazıldı, dolayısıyla benim için oldukça önemli.” Yazar, kitap kapaklarının tasarım sürecine yazarların genellikle sınırlı düzeyde dahil olduğunu, kendi kapağında YZ kullanımından haberdar olmadığını ve kapakta insan dişlerine sahip bir kedi görselinin yer aldığını anlattı. Johnson, “Gerçek bir kedinin fotoğrafı olduğunu ve dişlerin üzerine yerleştirildiğini sanıyordum ama görünüşe göre öyle değilmiş” diyerek teknolojik görselleri ayırt etmekte zorlandığını belirtti.

Johnson ayrıca insanların şimdi kitabını YZ ile yazdığını sanmasından kaygı duyduğunu söyledi. Yazar, “Kesinlikle öyle yapmadım” ifadelerini kullanarak yazım sürecine hiçbir YZ müdahalesi olmadığını vurguladı. Johnson, “Kitabımı ve ilhamını konuşmak yerine lanet olası YZ’yı konuşuyoruz ki nefret ediyorum” diyerek tartışmanın odağının kaymasından duyduğu rahatsızlığı dile getirdi.

Smither da kitap kapağına emek veren tasarımcıları savunarak onların çalışmalarının değersizleştirildiğini düşündüğünü belirtti. Kapağın dumanın arasında yarı görünür bir melek ve bir buharlı tren içerdiğini, tasarımın Marc Chagall’ın figürlerinden ilham aldığını söyledi. Smither açıklamasında, “En çok onlar için endişe ediyorum: titiz çalışmalarının saygısızca görmezden gelindiğini düşünüyorum” dedi.

Her iki yazar da daha önce Ockham ödüllerinde farklı kategorilerde jüri üyeliği yapmıştı ve değerlendirme süreçlerinde kapak tasarımlarının oldukça sınırlı bir role sahip olduğunu belirttiler. Smither, “İçerik ve yakın okuma her şeydi” diyerek kapak görsellerinin etkisinin düşük olduğunu aktardı.

Yaratıcı alanlarda YZ uygulamalarının yükselişi, telif hakkı ve özgünlük tartışmalarını giderek artırıyor. Bu nedenle çeşitli kurumlar, YZ kullanımını sınırlamak ve özgün eser üretimini korumak için yöntemler geliştirmeye çalışıyor. Ockham ödüllerini yöneten kitap ödülleri vakfının başkanı Nicola Legat, vakfın kitaplardaki YZ kullanımına karşı kararlı bir duruş sergilediğini belirterek, “Vakıf, Yeni Zelanda’nın en saygın iki yazarının eserlerinin 2026 ödülü kapsamında değerlendirilememesine yol açan bir kararı hafife almaz” dedi. Legat, “Ancak kriterler, statüleri ne olursa olsun tüm katılımcılar için geçerlidir ve tutarlı şekilde uygulanmalıdır” diyerek kararın zorunlu bir tutarlılık sonucu olduğunu vurguladı.

Legat, kriterlerdeki değişikliğin ülkenin yazarlarının ve çizerlerinin yaratıcı ve telif hakkı çıkarlarını koruma amacıyla yapıldığını söyledi ve “YZ geliştikçe, vakfın kriterleri yeniden ele alması ve daha da geliştirmesi gerekebilir” diyerek kriterlerin zaman içinde güncellenebileceğini ifade etti.

Wilson, yayıncıların ve yazarların Grammarly ve Photoshop gibi YZ tabanlı araçları düzenli olarak kullandığını, dolayısıyla kapsamlı yönergelere duyulan ihtiyacın acil hale geldiğini söyledi. Wilson, “Sektör olarak birlikte çalışmalı ve böyle bir durumun yeniden yaşanmamasını sağlamalıyız” diyerek sürecin işbirliği gerektirdiğini belirtti.

‍

‍

‍

‍

Kaynak: https://www.theguardian.com/world/2025/nov/18/authors-dumped-from-new-zealands-top-book-prize-after-ai-used-in-cover-designs